Büyük Ayrışma Çin, Avrupa ve Modern Dünya Ekonomisinin Oluşumu
Büyük Ayrışma, tarihin klasik sorularından birisine yeni bir bakış açısı getiriyor: Avrupa ile Doğu Asya'nın gelişmiş bölgeleri arasındaki şaşırtıcı benzerliklere rağmen kalıcı endüstriyel büyüme niçin Kuzeybatı Avrupa'da gerçekleşti? Kenneth Pomeranz'ın da gösterdiği gibi, 1750 gibi yakın bir tarihte, dünyanın bu iki bölgesi arasında ortalama ömür, üretim, piyasa ve hane halklarının iktisadi faaliyetleri açısından çok yüksek paralellikler vardı fakat bir ayrışma yaşandı. Pomeranz’a göre Avrupa lehine bu tarihi ayrışmayı sağlayan en önemli faktörlerden biri Avrupa'nın sahip olduğu kömür yataklarının avantajlı konumuydu. Öte yandan, Avrupa’nın coğrafi anlamda talihli olduğu bir diğer husus da ticari bir aktör olarak beliren Amerika kıtasına ulaşımının kolaylığıydı. Zaman içerisinde Doğu Asya ekonomisi durgunlaşırken, Avrupa, büyük ölçüde yeraltından ve denizaşırı ülkelerden gelen elverişli kaynak stokları sayesinde aynı kaderden kıl payı kurtulmuştu.
Kenneth Pomeranz’ın yazıldığı gibi klasikleşen bu eseri Avrupa istisnailiği tartışmalarına ufuk açıcı bir bakış getirmekte ve okura modern dünya ekonomisinin temellerine dair güçlü bir okuma yapma imkanı sunmaktadır.
Büyük Ayrışma, tarihin klasik sorularından birisine yeni bir bakış açısı getiriyor: Avrupa ile Doğu Asya'nın gelişmiş bölgeleri arasındaki şaşırtıcı benzerliklere rağmen kalıcı endüstriyel büyüme niçin Kuzeybatı Avrupa'da gerçekleşti? Kenneth Pomeranz'ın da gösterdiği gibi, 1750 gibi yakın bir tarihte, dünyanın bu iki bölgesi arasında ortalama ömür, üretim, piyasa ve hane halklarının iktisadi faaliyetleri açısından çok yüksek paralellikler vardı fakat bir ayrışma yaşandı. Pomeranz’a göre Avrupa lehine bu tarihi ayrışmayı sağlayan en önemli faktörlerden biri Avrupa'nın sahip olduğu kömür yataklarının avantajlı konumuydu. Öte yandan, Avrupa’nın coğrafi anlamda talihli olduğu bir diğer husus da ticari bir aktör olarak beliren Amerika kıtasına ulaşımının kolaylığıydı. Zaman içerisinde Doğu Asya ekonomisi durgunlaşırken, Avrupa, büyük ölçüde yeraltından ve denizaşırı ülkelerden gelen elverişli kaynak stokları sayesinde aynı kaderden kıl payı kurtulmuştu.
Kenneth Pomeranz’ın yazıldığı gibi klasikleşen bu eseri Avrupa istisnailiği tartışmalarına ufuk açıcı bir bakış getirmekte ve okura modern dünya ekonomisinin temellerine dair güçlü bir okuma yapma imkanı sunmaktadır.
Sunuş 11
Teşekkür 13
Türkçe Baskıya Önsöz 17
GİRİŞ 33
Avrupa’nın İktisadi Kalkınmasına Dair Karşılaştırmalar,
Bağlantılar ve Anlatılar 35
Avrupa Merkezli Hikâyenin Çeşitlemeleri: Demografi,
Ekoloji ve Birikim 44
Avrupa Merkezli Diğer Anlatılar: Piyasalar, Firmalar ve Kurumlar 49
Avrupa Merkezli Hikâyelerle İlgili Sorunlar 51
Daha Kapsayıcı Bir Hikâye Kurmak 53
Karşılaştırmalar, Bağlantılar ve Argümanın Yapısı 61
Coğrafi Kapsam Üzerine Bir Not 62
ŞAŞIRTICI BENZERLİKLER DÜNYASI 67
I. Avrupa, Asya’nın Önünde mi? Avrupa’nın Kalkınmasına Dair Açıklamalarda Nüfus, Sermaye Birikimi ve Teknoloji 69
Tarım, Taşımacılık ve Hayvancılık Sermayesi 71
Daha Uzun Yaşamak mı, Daha İyi Yaşamak mı? 75
Doğum Oranları 81
Ya Birikim? 83
Peki Ya Teknoloji? 85
II. Avrupa ve Asya’daki Piyasa Ekonomileri 119
Çin’de ve Batı Avrupa’da Arazi Piyasaları ve Arazi Kullanımına
İlişkin Kısıtlamalar 120
İşgücü Sistemleri 133
Göç, Piyasalar ve Kurumlar 137
Tarım Ürünleri Piyasaları 141
Kırsal Sanayi ve Yan Faaliyetler 142
Çin’de ve Avrupa’da Aile İşgücü: 148
İçe Dönüklük ve Çalışkanlık Devrimi 148
Sonuç: Erken Modern Dünya Ekonomisindeki Birden
Çoklu Merkez Bölgeler ve Ortak Kısıtlamalar 168
YENİ ETHOSTAN YENİ EKONOMİYE Mİ?
TÜKETİM, YATIRIM VE KAPİTALİZM 171
Giriş 173
III. Lüks Tüketim ve Kapitalizmin Yükselişi 177
Lüks Ürünlerin Sıradanlaşması 177
Erken Dönem Avrupa ve Asya’sında Gündelik Lüks
Tüketim Malları ve Popüler Tüketim 180
Dayanıklı Tüketim Malları ve Lüks Tüketimin Nesneleştirilmesi 194
Egzotik Ürünler ve Modanın Hızı: Küresel Konjonktür ve
Kültürel Temelli Ekonomik Farklılığın Ortaya Çıkışı 225
Lüks Talebi, Sosyal Sistemler ve Kapitalist Firmalar 238
IV. Görünür Eller: Firma Yapısı, Sosyopolitik Yapı ve Avrupa ve
Asya’da Kapitalizm 243
Denizaşırı Madencilik ve Sermaye Birikimi:
Williams Tezinin Gözden Geçirilmesi 268
Malumun Önemi: Lüks Talebi, Kapitalizm ve
Yeni Dünya Sömürgeciliği 272
Devletlerarası Rekabet, Şiddet ve Devlet Sistemleri:
Ne Bakımdan Önemliydiler, Ne Bakımdan Değildiler? 278
Sonuç: Benzerliklerin ve Farklılıkların Önemi 295
SMITH VE MALTHUS’UN ÖTESİ: EKOLOJİK KISITLAMALARDAN, SÜRDÜRÜLEBİLİR ENDÜSTRİYEL BÜYÜMEYE 297
V. Ortak Kısıtlamalar: Batı Avrupa ve Doğu Asya’daki Ekolojik Baskı 299
Çin’de Ormansızlaşma ve Toprak Yitimi:
Avrupa’yla Bazı Karşılaştırmalar 318
Eski Dünya’nın Çevre Bölgeleriyle Kaynak Ticareti: Yarı Malthusçu Sorunlara Getirilen Smithyen Çözümlerin Ortak Motifleri ve Sınırları 340
VI. Arazi Kısıtlamasının Kaldırılması:
Yeni Bir Çevre Bölge Türü Olarak Kıta Amerikası 368
Başka Bir Yeni Dünya, Başka Bir Beklenmedik Fırsat:
Değerli Madenler 374
Ekolojik Rahatlamanın Bazı Ölçümleri: 381
Sanayi Devrimi Çağında İngiltere 381
Karşılaştırmalar ve Hesaplamalar
Sayılar Ne Anlama Geliyor? 387
Sayıların Dışında ve Yanında 390
Endüstriyel Bir Dünyaya Doğru 393
Son Karşılaştırmalar: İşgücü Yoğunluğu, Kaynaklar ve
Endüstriyel Büyüme 395
EKLER 411
A. Kişi Başına Kara Ulaşımı Kapasitesine Yönelik Karşılaştırmalı
Tahminler: 1800 Dolaylarında Almanya ve Kuzey Hindistan 413
B. On Sekizinci Yüzyılın Sonlarında Kuzey Çin ve
Avrupa Çiftliklerinde Kullanılan Gübre Miktarına Yönelik Tahminler ve Gübreleme Kaynaklı Azot Akışlarının Karşılaştırılması 417
C. Fransa, Lıngnan ve Kuzey Çin’in Bir Kısmına İlişkin
Orman Örtüsü ve Yakıt Arzı Tahminleri, 1700–1850 423
D. On Sekizinci Yüzyılın Sonu İle On Dokuzuncu Yüzyılın
Başında İngiltere’nin Yaptığı Çeşitli İthalatlardan Elde Edilen
Hayalet Arazi Tahminleri 431
E. Çin’in Aşağı Yangzi Bölgesindeki Kırsal Tekstil İşçilerinin
Kazanç Gücüne İlişkin Tahminler, 1750–1840 435
F. 1750 ve Sonrasında Aşağı Yangzi ve Çin’in Tamamında, Pamuk ve İpek Üretimi Tahminleri ve Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya İle Karşılaştırılması 449
Kaynakça 465
Dizin 489
Atıf ve Bilgi Sayfası 494
